नेपाली बहरको बारेमा केहि जानकारी :-
केवल आक्षेरिक एकरूपतालाई आधार मानी लेखिने बहरलाई नेपाली बहर भनिन्छ। मिसरामा प्राय घटीमा ६ र बढीमा २० अक्षरहरू हुन्छन। नेपाली बहरमा अक्षर गनिन्छ, मात्रा गनिन्दैन।
उदाहरण:
६ अक्षर:-
मिठो प्यार पाएँ [मि-ठो प्या-र पा-एँ = ६]
काखमा रमाएँ। [का-ख-मा र-मा-एँ = ६] - गोर्खे साइँलो
७ अक्षर:-
प्यासमा पानी पायौ [प्या-स-मा पा-नी पा-यौ = ७]
साथमा माया लायौ। [सा-थ-मा मा-या ला-यौ = ७] - गोर्खे साइँलो
१६ अक्षर:-
समेनामा बोकी ल्यायौ भएँ प्यारा घर्की रानी [स-मे-ना-मा बो-की ल्या-यौ भ-एँ प्या-रा घर-की रा-नी = १६]
तिमी हुँदा तातो प्याला भएँ आफैँ पानी पानी। [ति-मी हुँ-दा ता-तो प्या-ला भ-एँ आ-फैँ पा-नी पा-नी = १६] - गोर्खे साइँलो
नेपाली लोक छन्द
नेपालमा अक्षरको उच्चारणको आधारमा, केही नेपाली शैलीका लयहरू पनि निकै प्रचलनमा आएका छन्।नेपाली लोक छन्दमा अक्षर गनिन्छ, मात्रा गनिन्दैन
जस्तै:
सानो छ खेत सानो छ बारी सानै छ जहान
नगरी काम पुग्दैन खान साँझ र बिहान
[सानो छ = ३, खेत = २, सानो छ = ३, बारी = २, सानै छ = ३ जहान = ३] = १६
[नगरी = ३, काम = २, पुग्दैन = ३, खान = २, साँझ र = ३ बिहान = ३] = १६
केहि नेपाली लोक छन्दहरू:[२१]।
असारे – झ्याउरे (३+२+३+२+३+३=१६):
सानो छ खेत सानो छ बारी सानै छ जहान
नगरी काम पुग्दैन खान साँझ र बिहान
सवाई (४+४+४+२ =१४)
समय यो बगिर'न्छ नदी बगे जस्तै
मान्छे खोज्छ डुब्न यहाँ हावा हुरी जस्तै
सेलो :-
(२+२+३=७)
पैले बाज्या पालामा
रूप्या गन्थे डालामा
मारूनी (४+३+३ = १०)
मेरो माया आउँछौ कि भनेर
भीरको बाटो सम्मै छ खनेर
बालौरी (४+२ = ६ वा ४+३=७)
ताराबाजी लै लै
मामा आए घोडा
सानी सानी छोरी छ
काली ह्वैन गोरी छ
घाँसे (काठे भाका) (१८ देखि २१ अक्षर)
आजै र म त घाँस काट्न गएँ टिकी त खस्यो पातमा
बैरागी ज्यानको मन बुझाई दिने कोही छन् कि साथमा,
झ्याउरे ( १९ देखि २० अक्षर )
गाइने दाइ आएर गाए सबैलाई धुरुरु रुवाए
बीस हुन्छ अक्षर भन्दै झ्याउरेमा सँसारै अटाए,
मात्रिक बहर
अक्षर गन्दा कम बेश भए पनि यसका सबै मिसरामा मात्रा बराबर हुन्छ र, लघु गुरूको क्रम समान हुँदैन।
(नोट - हालै पोष्टराज चापागाईं ज्यु द्वारा प्रतिपादित नेपाली छन्दहरुको बारेमा जानकारी प्रबिष्ट गरिएको छैन ) |
No comments:
Post a Comment